Zawód nauczyciela może przynosić wiele satysfakcji i poczucia spełnienia. Jednak, jak każdy zawód, wymagający częstych kontaktów i zaangażowania w sprawy innych osób, może być także źródłem frustracji, napięć i stresu.
Źródła stresu w pracy nauczyciela związane są bezpośrednio z oczekiwaniami społecznymi wobec tego zawodu. Od nauczyciela wymaga się nie tylko wiedzy i umiejętności jej przekazywania, ale także odpowiednich kompetencji społecznych, osobowościowych i emocjonalnych. Zadaniem nauczyciela jest nie tylko nauczanie, ale także wychowywanie i opieka nad młodym człowiekiem, przekazywanie mu wartości, kierowanie jego rozwojem, kształtowanie jego osobowości. Realizacja tych zadań wiąże się z dużą odpowiedzialnością.
Specyfika pracy nauczyciela przyczynia się do jego frustracji z powodu niedostatecznego wynagrodzenia, niepewności dotyczącej zatrudnienia, małych szans na zrobienie kariery zawodowej i braku uznania za wykonywaną pracę.
Trudności w wykonywaniu zawodu nauczyciela najczęściej dotyczą codziennych kontaktów z uczniami. Istotnym źródłem stresu jest brak motywacji uczniów do nauki, konieczność ciągłego utrzymywania dyscypliny w klasie, panowania nad pojawiającym się hałasem, agresją, brakiem kultury osobistej. Nauczyciel musi sobie radzić z koniecznością uczenia dzieci o dużej różnorodności pod względem posiadanych zdolności, dostosowywać metody pracy do ich indywidualnych możliwości. Konfrontuje się z brakiem czasu na realizację planowanego materiału.
Stawiane mu zadania powodują, że musi spełniać różne oczekiwania ze strony uczniów, rodziców, swych kolegów nauczycieli, dyrektora szkoły, programu nauczania. W swojej pracy często styka się z niepewnością dotyczącą podejmowanych decyzji, własnej skuteczności w nauczaniu lub radzeniu sobie z problemami dydaktycznymi i wychowawczymi uczniów. Niejednokrotnie towarzyszy mu poczucie braku kompetencji, wiedzy i umiejętności w sprostaniu wszystkim zadaniom, jakie przed nim są stawiane. Jedni nauczyciele traktują takie sytuacje jako wyzwanie, inni - jako trudność nie do przejścia. Jeśli metody zaradcze nie przynoszą rezultatu, może pojawić się poczucie przeciążenia pracą, które wiąże się z subiektywną oceną braku możliwości poradzenia sobie z różnymi sytuacjami i wymaganiami.
Mogą temu towarzyszyć różne objawy, charakterystyczne dla syndromu wypalenia zawodowego, tj.
- uczucie zmęczenia i wyczerpania,
- niechęć wychodzenia do pracy,
- zmniejszenie produktywności,
- poczucie izolacji, osamotnienia,
- postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego,
- negatywne postawy wobec uczniów, rodziców i innych nauczycieli,
- brak cierpliwości, drażliwość,
- częste choroby i dolegliwości fizyczne (np. częste bóle głowy),
- negatywne, ucieczkowe myśli.
Występowanie tych symptomów powinno skłonić do szukania pomocy i wsparcia.
Wielu nauczycieli radzi sobie ze stresem w pracy dzięki wsparciu kolegów z pracy, pomocy rodziny, zwiększaniu własnych kompetencji zawodowych poprzez udział w szkoleniach, dbaniu o kondycję fizyczną, czy realizacji swoich pasji i zainteresowań pozazawodowych.
W przypadku trudności w pracy nauczyciela, swoją pomoc oferuje także nasza poradnia. Dlatego, Drogi Nauczycielu, jeśli napotykasz na problemy w swojej pracy, czujesz się bezradny lub osamotniony, chciałbyś porozmawiać o swoich trudnościach, możesz zgłosić się do nas po pomoc.
Opracowała:
Bożena Zajdel - psycholog