Komputer stał się obecnie nieodłączną częścią naszego życia. Dzieci i młodzież spędzają bardzo dużo czasu grając w gry komputerowe, przeglądając strony internetowe, rozmawiając za pośrednictwem czatów i portali społecznościowych. Telefony z szybkim dostępem do Internetu wydają się dzisiaj młodemu człowiekowi być niemal niezbędne do życia, często są wyznacznikiem towarzyskiego "być - nie być". Oferta gier komputerowych jest bogata, szeroko dostępna i skierowana do coraz młodszych dzieci, które szybko i chętnie włączają się w tę formę spędzania czasu. Zbyt wczesne oraz nadmierne korzystanie z komputera może niestety przynieść więcej zagrożeń i problemów, niż początkowo nam się wydaje.
Gdy małe dzieci korzystają z komputera, ich sprawność w posługiwaniu się tym narzędziem jest często powodem do dumy. Możemy usłyszeć jak rodzice chwalą się: "Moje dziecko samo sobie potrafi włączyć grę", "Moja 3-letnia córka lepiej potrafi obsługiwać komputer niż ja" itp. Rodzice są zadowoleni, gdy dziecko zajmie się oglądaniem bajki, grą na komputerze, a sami mają dzięki temu spokój. Bywa, że są zadowoleni, że dziecko spędza czas w domu, jest pod kontrolą, nie muszą martwić się, że jest gdzieś lub z kimś, z kim nie powinno. Stopniowo dziecko uczy się, że komputer jest świetnym sposobem na nudę, daje dużo radości, jest źródłem przyjemnych doznań. Pozwala oderwać się od rzeczywistości i obowiązków codziennego dnia. Z czasem zastępuje czytanie książek, jazdę na rowerze, wyjścia z rówieśnikami, odbiera czas spędzony z rodziną. Między dzieckiem a rodzicami buduje się coraz większy mur, a komputer staje się często przyczyną domowych kłótni i napięć. Zjawisko to nasila się w szczególności w tych rodzinach, w których rodzice mają mało czasu dla dzieci.
Gdy zauważamy, że dziecko:
- większość wolnego czasu spędza przy komputerze kosztem innych zajęć, ograniczyło podejmowane wcześniej aktywności, które sprawiały mu przyjemność;
- wyraźnie zaniedbuje codzienne obowiązki szkolne i domowe, osiąga gorsze wyniki w nauce;
- wycofuje się z kontaktów z rówieśnikami, staje się bardziej zamknięte w sobie, niechętnie spędza czas z rodziną, zanikają jego więzi emocjonalne z bliskimi;
- traci kontrolę nad czasem spędzonym przed komputerem, przez co zaburzony jest rytm jego snu i czuwania, zaniedbuje higienę lub regularne posiłki;
- staje się drażliwe lub agresywne w przypadku braku możliwości skorzystania z komputera; coraz częściej pojawiają się konflikty rodzinne, mające bezpośredni związek z komputerem;
mogą być to symptomy świadczące o uzależnieniu od komputera.
Z uwagi na to, że osoba uzależniona od komputera nie potrafi korzystać z niego w świadomy sposób, bardzo ważna jest profilaktyka, która zapobiega temu uzależnieniu. Właściwa atmosfera rodzinna, zainteresowanie dzieckiem, dobry kontakt uczuciowy, wspólne rozmowy, rozrywki, sport i zabawy oraz rozwijanie pozakomputerowych zainteresowań mogą sprawić, że nie będzie ono uciekać w wirtualną rzeczywistość. Istotna jest tutaj rola rodziców, którzy często muszą sobie uświadomić, że odpowiedzialność za zbyt długie lub niewłaściwe korzystanie z komputera przez dziecko leży po ich stronie.
Kiedy problem jest dostrzeżony przez rodziców, ścisła kontrola i ograniczenia w dostępie do komputera są sposobami, od których trzeba zacząć pracę nad zmianą. Ważne jest przestrzegane uzgodnionych wcześniej z dzieckiem zasad dotyczących czasu posługiwania się komputerem (powinny być dostosowane do wieku dziecka, jego wyników w nauce czy realizowania obowiązków domowych oraz rodzaju czynności wykonywanych przy użyciu komputera). Należy jednocześnie zadbać o różnorodne formy spędzania czasu wolnego. Konieczne może też się okazać wsparcie psychologa.
Opracowała:
Bożena Zajdel - psycholog